Το πείραμα του Μίλγκραμ
Το 1961 ένας καθηγητής ψυχολογίας με το όνομα Μίλγκραμ αποφάσισε να ερευνήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά σε σχέση με την υπακοή στην εξουσία. Συγκεκριμένα, αφετηρία της προσπάθειας του αποτέλεσαν τα εγκλήματα των Ναζί και η ανάγκη για κατανόηση της συμπεριφοράς των απλών στρατιωτών, οι οποίοι εκτελούσαν τις διαταγές των ανωτέρων τους. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η παιδική ηλικία και ειδικά η εκπαίδευση των Γερμανών, η οποία κινούνταν σε ένα πιο αυταρχικό πλαίσιο. Ο Μίλγκραμ ήταν πεπεισμένος όμως, ότι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αναγκάζονταν να ενεργήσουν έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την τέλεση εγκλημάτων.
Το πείραμα βασιζόταν σε εθελοντές, κυρίως φοιτητές, οι οποίοι χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: στους "μαθητευόμενους" και τους "δασκάλους". Ο "μαθητευόμενος" καθόταν δεμένος σε μία καρέκλα με καλώδια που μετέφεραν ηλεκτρικό ρεύμα. Στη συνέχεια, του δίνονταν δέκα ζεύγη λέξεων τα οποία έπρεπε να αποστηθίσει. Από την άλλη μεριά, ο "δάσκαλος" κάθονταν σε μία κονσόλα ηλεκτρικής γεννήτριας με ενδείξεις που έδειχναν την τάση του ρεύματος (15 βολτ, 30 βολτ κ.τ.λπ.). Το τελευταίο κουμπί είχε την ένδειξη "450 βολτ. Προσοχή". Πιο πίσω καθόταν ο πειραματιστής, ο οποίος έδινε οδηγίες στον "δάσκαλο", για το πως να χρησιμοποιήσει αυτή τη γεννήτρια - ανεβάζοντας δηλαδή την τάση με κάθε λάθος του "μαθητευόμενου".
Πριν την έναρξη του πειράματος ο Μίλγκραμ είχε απευθυνθεί σε ψυχολόγους και ψυχιάτρους ρωτώντας τους τι ποσοστό ανθρώπων θα έφταναν μέχρι την τελευταία ένδειξη. Εκείνοι απάντησαν ότι το σύνολο δεν θα έφτανε μέχρι το τελευταίο στάδιο. Ένα μικρό ποσοστό μόνο, που πιθανότατα θα αντιμετώπιζε κάποιες παθολογικές και σαδιστικές παθήσεις. Όμως έκαναν λάθος. Μόλις το 5% των "δασκάλων" αρνήθηκε να συμμετάσχει στο πείραμα από την αρχή. Το υπόλοιπο 95% όχι μόνο δέχτηκε αλλά προχώρησε κατά πολύ την διαδικασία του πειράματος, με το 65% να φτάνει μέχρι την τελευταία - θανατηφόρα ένδειξη των 450 βολτ!
Φυσικά επειδή πρόκειται για πείραμα ο "μαθητευόμενος" δεν ήταν φοιτητής αλλά στην ουσία ηθοποιός. Έτσι, δεν υπήρχε πραγματική ηλεκτρική γεννήτρια, ούτε καλώδια που μετέφεραν ηλεκτρικό ρεύμα. Στη πραγματικότητα, το πειραματόζωο ήταν ο "δάσκαλος". Το αποτέλεσμα του πειράματος ήταν τελικά ο Μίλγκραμ να αποδείξει ότι ο άνθρωπος είναι ικανός να βασανίσει, ακόμα και να σκοτώσει έναν άγνωστο αρκεί να δέχεται εντολές από κάποιον με κύρος (στην συγκεκριμένη περίπτωση κύρος επιστημονικό).
Στο τέλος του πειράματος ο Μίλγκραμ ενημέρωνε τους φοιτητές ότι οι "μαθητευόμενοι" δεν ήταν φοιτητές αλλά ηθοποιοί, με σκοπό να τους ανακουφίσει. Στην πραγματικότητα όμως εκείνοι αισθάνθηκαν τύψεις μιας και συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν τόσο καλοί άνθρωποι, όσο πίστευαν στην πραγματικότητα.