Τα πρώτα βήματα των Τραπεζών
Τι είναι χρήμα;
Χρήμα θεωρείται κάθε γενικώς αποδεκτό μέσο πληρωμής για παράδοση αγαθών ή διακανονισμό χρέους, δηλαδή κάθε μέσο συναλλαγών.
Πριν την ύπαρξη της ιδέας μέσων συναλλαγής οι οικονομίες λειτουργούσαν με το σύστημα του αντιπραγματισμού, ήτοι της ανταλλαγής. Αυτό απαιτούσε διπλή σύμπτωση επιθυμιών. Ο πωλητής ήταν ταυτόχρονα και αγοραστής. Έπρεπε, δηλαδή, να βρει κάποιον του οποίου το αγαθό ή την υπηρεσία επιθυμούσε, και ο οποίος να θέλει να αγοράσει ταυτόχρονα το δικό του προϊόν, ώστε να είναι δυνατή μια ανταλλαγή. Αυτό το σύστημα ήταν πολύ χρονοβόρο και δαπανηρό.
Έτσι, δημιουργήθηκε η ιδέα της χρήσης ενός μέσου συναλλαγής. Αυτό δεν ήταν εξ' αρχής παραστατικό χρήμα. Στα νησιά Admiralty χρησιμοποιούσαν δόντια σκύλου, σε στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου τα τσιγάρα, ενώ το 19ο αιώνα χρήμα ήταν κυρίως τα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα.
Από τους χρυσοχόους στις τράπεζες:
Κάποτε ως χρήμα χρησιμοποιούσαν τις ράβδους χρυσού. Ψάχνοντας ένα ασφαλές μέρος για τη διαφύλαξη αυτών των ράβδων, τις κατέθεταν στους χρυσοχόους, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το χρυσό για πρώτη ύλη και διέθεταν, επομένως, τα κατάλληλα χρηματοκιβώτια για να τον φυλάσσουν.
Σταδιακά, οι συναλλασσόμενοι αντί να χρησιμοποιούν τις ράβδους χρυσού ως μέσο πληρωμής, άρχισαν να χρησιμοποιούν βεβαιώσεις μεταβίβασης της ιδιοκτησίας του χρυσού που είχαν καταθέσει στους χρυσοχόους. Έτσι, όταν ήθελαν να κάνουν μία συναλλαγή, αντί να πηγαίνουν να παραλαμβάνουν τα αποθέματα χρυσού και να τα παραδίδουν στον πωλητή, απλώς του έδιναν τη βεβαίωση ιδιοκτησίας του χρυσού και μεταβιβάζονταν η κατάθεση σε αυτόν, ο οποίος μπορούσε με μια νέα συναλλαγή να τον μεταβιβάσει σε έναν τρίτο, χωρίς ο χρυσός να έχει φύγει ποτέ από το χρηματοκιβώτιο του χρυσοχόου. Οι βεβαιώσεις αυτές έπαιζαν το ρόλο των σημερινών επιταγών και επειδή αυτές ήταν πιο βολικές στις συναλλαγές επικράτησαν και ως μέσο συναλλαγών.
Το Δάνειο:
Κάποια στιγμή οι χρυσοχόοι αντιλήφθηκαν ότι μπορούν να έχουν ένα περαιτέρω κέρδος από τις καταθέσεις αυτές. Έτσι, άρχισαν να δανείζουν χρυσό σε επιχειρήσεις που ήθελαν να πραγματοποιήσουν κάποια συναλλαγή και δε διέθεταν αρκετό χρυσό τη δεδομένη στιγμή. Οι χρυσοχόοι υπολόγιζαν ότι αν δανείσουν ένα μέρος του αποθέματος των καταθέσεων θα έχουν κέρδος τον τόκο ενώ παράλληλα δε θα βρεθούν σε αδυναμία, καθώς ήταν σχεδόν να αδύνατον όλοι οι καταθέτες να ζητήσουν να παραλάβουν το χρυσό τους ταυτόχρονα. Μάλιστα, αντί να δανείζουν ράβδους χρυσού, παραχωρούσαν απλώς στο δανειζόμενο μία κατάθεση, τη λεγόμενη σήμερα υπερανάληψη.
Και έτσι οι χρυσοχόοι έγιναν τραπεζίτες.
Πηγές
1. Smith Peter, Begg David, Εισαγωγή στην οικονομική, σελ. 121 επ.